Column – Offert Rutte kabinet bij voorbaat?
Tot voor kort verkeerde ik in de veronderstelling dat formateur Mark Rutte zijn Justitie-bewindslieden uitsluitend selecteert op basis van uiterlijke kenmerken. Zie Fred Teeven, zie Ard van der Steur en zie nu Ferdinand Grapperhaus: het zal niemand verbazen wanneer ze eigenlijk allen Karbaat als achternaam blijken hebben. Echter, sinds vorige week blijken de voormalige VVD-staatssecretaris en -minister van Veiligheid en Justitie (of was het nu Justitie en Veiligheid?) nog een gemene deler te hebben met de kersverse CDA-gezagsdrager. Waar Teeven en Van der Steur het Justitiedepartement moesten verlaten dankzij de roemruchte bonnetjesaffaire over de Teevendeal, ligt Grapperhaus inmiddels ook onder een vergrootglas. Niet alleen staat de jurist bekend als een scherpe columnist en fervent twitteraar, die ideëen van premier Rutte afdeed als ‘flutpolitiek’ en PVV-voorman Wilders ‘ontoerekeningsvatbaar’ noemde, maar tevens (of vooral) is hij momenteel in opspraak wegens het vermeend misleiden van een rechter, in 2015. Hij zou als advocaat van belastingadviesbureau KPMG Meijburg bewust informatie hebben achtergehouden voor de rechter. Informatie die de tegenpartij, toenmalig KPMG-werknemer Karim Aachboun, vrijwel zeker in het gelijk gesteld zou hebben (hetgeen overigens ook zonder deze informatie uiteindelijk gebeurd is).
“Rutte wist wat hij in huis haalde”
Dat een Justitie-bewindspersoon in opspraak komt, mag gezien de recente geschiedenis geen verrassing meer genoemd worden. Het grote verschil tussen enerzijds de ‘zaak-Teeven/Van der Steur’ en anderzijds de ‘zaak-Grapperhaus’ is echter dat Teeven vijf jaar staatssecretaris was en Van der Steur nog twee jaar op het pluche kon blijven zitten, terwijl Grapperhaus pas een week in functie is. Dit laatste is op zijn minst opmerkelijk te noemen, aangezien kandidaat-bewindslieden aan het eind van de formatieperiode uitvoerig gescreend worden door justitie, de Belastingdienst en de AIVD. Bovendien dienden alle 23 beoogde ministers en staatssecretarissen op 23 en 24 oktober persoonlijk bij premier Rutte langs te komen, voor een gesprek waarin zij alle zaken die een leidende functie op een van de ministeries in de weg zouden kunnen staan op tafel dienden te leggen. Tijdens dit onderonsje op het Binnenhof heeft Grapperhaus Rutte dan ook ingelicht over het feit dat er tegen hem een klacht ligt bij de Raad van Discipline te Amsterdam, maar dat deze geen invloed zou moeten hebben op zijn werk als minister. Zodoende wist Rutte dat wat hij in huis haalde. De vraag is in hoeverre de premier zich had moeten afvragen, met de bonnetjesaffaire nog scherp in het geheugen, of het wel zo verstandig was om uitgerekend de op zijn zachtst gezegd kleurrijke Grapperhaus te installeren op J&V.
Rondom het aftreden van toenmalig minister Van der Steur, in januari van dit jaar, daalde er vanuit zowel de Tweede Kamer als de media immers de nodige kritiek neer op Rutte, daar er in dezelfde periode reeds ophef omtrent de premier was ontstaan, nadat hij in alle landelijke dagbladen een open brief liet plaatsen, waarin hij opriep om toch vooral normaal te doen en anders ‘weg te gaan’. Het Kamerdebat over de houdbaarheid van Van der Steur nam Rutte destijds enigszins de wind uit de zeilen, maar kostte hem wel opnieuw een vertrouweling. Dit laatste zou weleens de verklaring kunnen zijn voor het feit dat hij het tóch aandurft om Grapperhaus op te nemen in kabinet-Rutte III. Voor het eerst in zeven jaar wordt Justitie immers niet door een VVD’er geleid, maar zwaait er, net als tussen 2002 en 2010, weer een CDA’er de scepter. Mocht blijken dat de positie van Grapperhaus door zijn veronderstelde strapatsen als advocaat onhoudbaar is, waardoor het kabinet de meerderheid in de Tweede Kamer zou verliezen, dan zal dit toch voornamelijk op het bordje van het CDA komen. De vraag is dan niet óf maar hoeveel kiezers dit het steeds meer naar rechts bewegende CDA zal kosten en toch ook vooral waar zij heengaan. Zal Rutte een voorgevoel hebben? Offert hij bij voorbaat het kabinet ten faveure van zijn eigen partij?